Wczasy

Trasy wycieczkowe na pomorzu

11 June 2012r.

TRASY WYCIECZKOWE WOJEWÓDZTWA GDAŃSKIEGO TRASY KOLEJOWE TRASA I. Gdańsk — Pruszcz Gd. (11 km) — Tczew (32 km) — Pelplin (53 km) — Kulice (59 km) — Opalenie (83 km) Począwszy od Gdańska aż do Pruszcza Gd. pociąg biegnie przez cały czas u podnóża dochodzącej do ok. 60 m wysoczyzny i na skraju stanowiących w tej okolicy depresję Żuław Gdańskich. Mija po drodze pd. dzielnice Gdańska Orunię i Sw. Wojciech . 11 km Pruszcz Gd. (m. pow., ok. 8000 mieszk., połącz, kol. z Gdańskiem — 11 km, przez Tczew (21 km) z Malborkiem — 40 km, przez Kartuzy (42 km) z Lęborkiem 102 km, połącz, autob. z Gdańskiem — 13 km, przez Stegnę (50 km) z Krynicą Morską — 76 km, z Tczewem — 28 km, rest., p-ta, apt., st. benz.). Pruszcz Gd. leży na skrzyżowaniu dróg prowadzących z wysoczyzny na Żuławy z drogą biegnącą z pd. Polski do Gdańska. Teren ten zamieszkany był już w epoce brązu. W okresie rzymskim, tj. w pierwszych wiekach n.e. prowadzi przez Pruszcz zach. ramię szlaku handlowego, noszącego nazwę drogi bursztynowej, której końcowy odcinek od Bydgoszczy do pd. wybrzeża Bałtyku otrzymał miano via regia — droga królewska. Ok. poł. XIV w., lub może jeszcze wcześniej przeprowadzono z Pruszcza do Gdańska kanał, którym popłynęła woda rzeki Raduni poruszając koła młynów. W XIV wieku znajdowała się w Pruszczu baszta obronna, a później zamek, należący do gdańskiego burmistrza. Ok. poł. XIV w. wzniesiony został murowany kościół, rozbudowany w 2 poł. XV w. W 1410 r. Wł. Jagiełło a w .1454 r. Kazimierz Jagiellończyk oddaje wieś Pruszcz Gdańskowi. W następnych wiekach osiedle rozwija się i bogaci mimo kilkakrotnych zniszczeń wojennych. Po pierwszym rozbiorze Prusacy odłączają wieś od Gdańska. W 1852 r. przeprowadzona zostaje przez Pruszcz linia kolejowa z Tczewa do Gdańska, a w 1875 r. poprowadzono odgałęzienie jej do Kartuz, przedłużone później do Lęborka. Pod koniec XIX w. i w okresie międzywojennym powstaje w Pruszczu kilka zakładów przemysłowych, w tym wielka cukrownia (1880 r.). Prawa miejskie otrzymuje Pruszcz w 1941 r. Wyzwolenie Pruszcza nastąpiło 28.111.1945. Miasto nie poniosło większych szkód. Wkrótce uruchomione zostały zakłady przemysłowe, a w ostatnich latach zbudowano po wsch. stronie miejscowości dużą dzielnicę mieszkaniową. Do cenniejszych zabytków Pruszcza Gd. należą: gotycki kościół trójnawowy, bazylikowy z gwiaździstym sklepieniem, posiadający bogate i cenne wyposażenie późnorenesansowe i barokowe z XVI—XVIII w., dom nr 19 przy ul. Wojska Polskiego •— dawna plebania z 1755 r., przed domem 2 słupki przedprożowe z 1651 r. Nadto zachowało się przy kilku ulicach parę zabytkowych domów, głównie klasycystycznych z ok. 1800 r. i 1 poł. XIX w. Na pd. zach. od miasta znajduje się teren, na którym ok. poł. XIV w. powstała śluza. Śluza regulowała dopływ wody kanałami Raduni do Gdańska. Urządzenie to było później przebudowywane. W tym rejonie stoi ryglowy dom z XVIII w. Z Pruszcza Gd. monotonną trasą w kierunku pd.-wsch., omijając przeważnie wsie, podąża pociąg do Tczewa. -— 22 km st. kol. Pszczółki, skąd odgałęzia się linia kol. do Kościerzyny. 32 km Tczew (m. pow. i pow. miejski, 35 000 mieszk., połącz. kol. z Gdańskiem — 32 km, przez Malbork (19 km) z Elblągiem — 48 km, przez Pelplin (21 km) z Bydgoszczą — 128 km, z Starogardem Gd. — 24 km, połącz, aut., z Gdańskiem — 49 km, przez Nowy Staw (32 km) i Stegnę (74 km) z Krynicą Morską — 98 km, przez Gniew (32 km) z Opaleniem — 60 km, przez Czar-lin (7 km) z Starogardem Gd. — 27 km, przez Skarszewy (33 km) z Starogardem Gd. — 49 km, przez Gniew (32 km) z Bydgoszczą — 156 km, hotel, rest., st. benz.). Miasto leży na lewym wysokim brzegu Wisły, stanowiącym krawędź wysoczyzny, będącej najdalej na wsch. wysuniętą częścią Pojezierza Kaszubskiego. Pierwsza pewna wzmianka o Tczewie jako siedzibie Pakosława pochodzi z 1226 r. Rozwój osady rozpoczyna się od 1252 r., tj. od chwili, gdy władca tej ziemi książę pomorski Sambor II buduje tu zamek, do którego przenosi się z pobliskiego Lubiszewa. Osada otrzymuje prawo miejskie w 1260 r. Kolejny władca Tczewa książę Mszczuj II zakłada tu w 1289 r. klasztor dominikanów. W 1308 r. zajmują i niszczą Tczew Krzyżacy. Ponownie prawo miejskie uzyskuje Tczew w 1364 r. Obok rynku, po jego pn. stronie wznoszą Krzyżacy zamek na siedzibę wójta. Budowla ta dotrwała do 1845 r. Po zwycięstwie grunwaldzkim na krótko zajmują Tczew Polacy. Później wkraczają tu po raz drugi wraz z hu-sytami w 1433 r. Sprzyjający Krzyżakom patrycjusze zostali wówczas surowo ukarani, a zaciężni żołnierze czescy w służbie Zakonu spaleni na stosie za to, że "będąc jednego języka i rodzaju z przodków swych z Polską, dzierżycie z Niemcy, nieprzyjacioły swoimi" — jak miał umotywować wyrok przywódca husytów. W 1454 r. przystępuje Tczew do Związku Pruskiego, a w 1457 oddany zostaje przez króla Gdańskowi jako zastaw na 11 lat. W 1577 r. podczas postoju maszerującego pod Gdańsk wojska polskiego następuje przypadkowy pożar miasta. W czasie wojen szwedzkich w pobliżu Tczewa, który dwukrotnie (1627—31 i 1656—59) znajdował się w rękach najeźdźców, stoczona została bitwa (17.VIII.1628 r.) między wojskami Gustawa Adolfa a oddziałami polskimi, dowodzonymi przez hetmana Koniecpolskiego. Po I rozbiorze zajmują miasto Prusacy. W 1807 r. zdobywają Tczew wojska gen. Dąbrowskiego, który zostaje ranny. Napoleon gości w Tczewie dwa razy i tędy też wracają niedobitki jego armii spod Moskwy, Po wojnach napoleońskich wraca miasto pod władzę Prus. Po dłuższym okresie zastoju następuje w 2 poł. XIX w. od chwili przeprowadzenia w 1852 r. linii kolejowej znaczny rozwój miasta. Powstaje szereg zakładów przemysłowych oraz urządzeń komunalnych. Równocześnie zaostrza się walka ludności polskiej o język ojczysty, powstają liczne polskie organizacje. 30.1.1920 r. wraca Tczew do Polski. Powstaje wówczas pierwsza w Polsce Szkoła Morska, przeniesiona w 1930 r. do Gdyni. Do czasu wybudowania portu w Gdyni pełni Tczew rolę portu przeładunkowego eksportowanego węgla. Wyzwolenie miasta spod okupacji hitlerowskiej nastąpiło 10.III.1945 r. Bezzwłocznie przystąpiono wówczas do usuwania zniszczeń wojennych. Uruchomiono zdewastowane zakłady przemysłowe, zbudowano nowe, wzniesiono zniszczone mosty na Wiśle, powstał nowy okazały dworzec kolejowy, uruchomiono miejską komunikację autobusową i rozpoczęto budowę nowych dzielnic mieszkaniowych. Do większych zakładów przemysłowych należą fabryka gazomierzy, warsztaty kolejowe, wytwórnia drożdży i inne. W mieście czynne są liczne szkoły, Kol. Dom Kultury, dwa kina, biblioteki, świetlice itp. Z zachowanych zabytków najstarszą jest gotycka fara, której dolna część wieży pochodzi z XIII w. Rozbudowa świątyni w XIV i XV w. Bogate barokowe i rokokowe wyposażenie z XVII i XVIII w. W sąsiedztwie fary kościół pod om i ni-kański z XIV w., przebudowywany w okresach późniejszych. Po dwóch zamkach i trzech gotyckich bramach obronnych nie pozostało żadnego śladu, zachowały się natomiast duże gotyckie fragmenty murów obronnych. Przy wszystkich niemal uliczkach najstarszej części miasta zobaczyć można zabytkowe kamieniczki z XVIII i 1 poł. XIX w. Najliczniejszy ich zespół znajduje się przy ul. Okrzei, gdzie cała pd. pierzeja nosi mimo późniejszych przeróbek charakter XVIII--wiecznego budownictwa mieszczańskiego. Cennym zabytkiem jest stojący na wzgórku przy ul. Wojska Polskiego mlyn--wiatrak typu holenderskiego z XVIII w. Na wsch. brzegu Wisły zachowała się licząca ponad 100 lat część mostu kratownicowego o charakterystycznej konstrukcji i masywnych filarach zwieńczonych neogotyckimi wieżyczkami w kształcie baszt. Wysadzoną podczas wojny zach. część mostu odbudowano w 1959—60 r. Z Tczewa pociąg biegnie bezleśną, lekko falistą wysoczyzną, w parukilometrowej odległości od wiosek leżących przy drogach kołowych. Prastara osada pomorska. Siady osadnictwa dowodzą, iż człowiek mieszkał tu już w mł. epoce kamiennej. Pierwsza wiadomość pochodzi z 1274 r., kiedy wieś została przekazana osiadłym w pobliskich Pogódkach cystersom. W 1276 r. przeniesiono klasztor do Pelplina i rozpoczęto budowę wielkiego zespołu budynków gospodarczych i monumentalnego kościoła. W Pelplinie często gościli królowie polscy, zwłaszcza po 1555 r., kiedy opatami byli wyłącznie Polacy. Olbrzymi majątek opactwa, pochodzący z licznych nadań zagarnął po I rozbiorze Polski rząd pruski. W 1823 r. nastąpiła kasata klasztoru. Po zniesieniu klasztoru osiedli w Pelplinie biskupi diecezji chełmińskiej, a kościół pocysterski pełni odtąd funkcję katedry. Prawa miejskie otrzymał Pelplin w 1931 r. Obecnie w mieście czynna jest wielka cukrownia, zakłady stolarskie i pracownie rzemieślnicze. pośród zabytków na czoło wysuwa się gotycka katedra, zaliczana do najcenniejszych pomników architektury na terenie polski. Jest to murowana, trzynawowa bazylika z dwunawowym transeptem, 84 m dł., szer. wnętrza 25,80 m, pow. 2200 m2. Budowę kościoła rozpoczęto w XIII w. i kontynuowano ją przez cały XIV w. W następnych wiekach wprowadzone były jedynie pewne uzupełnienia i naprawy szkód wyrządzonych podczas wojny 13-letniej i w okresie najazdów szwedzkich. Gruntowne odnowienie katedry nastąpiło w 1. 1894—99. 26 ośmiobocznych filarów dźwiga piękne sklepienie gwiaździste w nawie gł. i prezbiterium, kryształowe w pn. części tran-septu i siatkowe w pd., te ostatnie z XVI w. Kościół jak zazwyczaj świątynie cysterskie nie posiada wieży a jedynie potężne, ośmioboczne jakby baszty na narożnikach fasady wsch. i zach. oraz sygnaturę na skrzyżowaniu nawy z transeptem. Dolne partie ścian ożywiają potężne szkarpy, stanowiące podporę ukrytych pod dachami naw bocznych łuków przyporowych. Uwagę zwracają piękne fryzy gotyckie i cztery bogato rozczłonkowane szczyty fasad LEGEiNDA DO PLANU TCZEWA Śródmieście 1. Mury obronne 6. Kościół podominikański 2. Fara 7. Położenie dawnego zamku 3. Położenie dawnej Bramy księcia Sambora II Młyńskiej 8. Położenie dawnej Bramy Wod- 4. Kolejowy Dom Kultury nej 5. Zabytkowe budynki mieszkalne 9. Położenie Bramy Wysokiej