Wczasy

Podbój Prus (1230-1283r)

22 August 2013r.

PODBÓJ PRUS (1230—1283) 1. Podbój ziem nadwiślańskich (1230—1242) Pierwsza kolonia Krzyżaków liczyła 7 rycerzy-zakonników pod dowództwem Hermana Balka; łącznie z giermkami nie przekraczała ona zapewne liczby 70 osób 26. Stan ich prawdopodobnie szybko wzrastał. Początkowo Krzyżacy osiedli w Nieszawie. Następnie przy pomocy księcia Konrada przeszli przez Wisłę i odbudowali w roku 1231 istniejący tu dawniej gród w Toruniu. Stąd przystąpili do zwalczania Prusów, którzy znaleźli się w tym czasie aż u brzegów Wisły. W roku. następnym miało zostać opanowane Chełmno . Główne gniazdo oporu ludności tubylczej mieściło się na ziemiach rdzennie pruskich, na północ od Osy. W roku 1234 Krzyżacy urządzili pierwszą wielką wyprawę krzyżową do Prus, korzystając z pomocy skierowanego na ten teren przez papieża rycerstwa niemieckiego, a przede wszystkim z pomocy rycerstwa polskiego, przyprowadzonego przez książąt: Konrada mazowieckiego, Kazimierza kujawskiego, Henryka Brodatego śląskiego i Świętopełka gdańskiego. Do decydującej bitwy doszło nad Dzierzgonią (Sirgune); Prusowie pomezańscy zostali pobici i zmuszeni do uznania władzy Chrystiana i Krzyżaków28. Biskup Chrystian zachęcony tym zwycięstwem wyprawił się z misją do Sambów, ale. został przez nich pochwycony i wzięty do niewoli. Przy tej okazji został też założony nowy gród w Kwidzynie nad Wisłą (1234 rok), który stał się kluczem panowania Krzyżaków nad Pomezanią. Krzyżacy przystąpili do utrwalania swojej pozycji dalszymi podbojami. Na pograniczu chełmińsko-pomezańskim zbudowali oni silny obóz w Radzynie, Obsadzając go stałą załogą. W roku 1236 pojawił się w Prusach margrabia miśnieński, Henryk, na czele silnego oddziału krzyżowców. Przy jego pomocy zostały zdobyte okolice jeziora Druso (Drużno). Przy tej okazji zagarnięto siedzibę biskupa Chrystiana, Zantyr, oraz. zbudowano nowy gród w Elblągu (w roku 1237), a także w Dzierzgoniu (1238 ?). Na terenie Pogezanii Prusowie zaczęli stawiać silniejszy opór. Wprawdzie po opuszczeniu Prus przez Henryka oddziały krzyżackie zdołały jeszcze opanować warmiński gród Bałgę (1238 rok), ale wtedy plemiona Pogezanów, Warmów, Natangów i Bartów zaczęły się organizować do wspólnej walki przeciw najeźdźcom. Celem ich ataków stała się przede wszystkim Bałga. Dorywcze i bezładne oblężenia nie zdołały jednak złamać oporu Krzyżaków, którym z odsieczą przybył książę saski, Otto z Brun-szwiku (1239 rok). Prowadził on silny oddział, liczący około 700 zbrojnych. Przebywając przez cały rok w Warmii, przyczynił się do ostatecznego ujarzmienia okolicznych plemion pruskich29. Najazdy krzyżowców i Krzyżaków odbywały się przy nieustannym nacisku papiestwa, które licznymi wezwaniami skierowanymi do rycerstwa chrześcijańskiego w całej środkowej Europie zmobilizowało poważne siły do walki z Prusami. Po dostaniu się biskupa Chrystiana do niewoli kierownictwo całej akcji zostało powierzone Krzyżakom. Krzyżacy znaleźli też skuteczne poparcie u kupców Lubeki, Bremy i innych miast północnoniemieckich. Od dawna już mieszczanie ci stanęli silną stopą w Inflantach, zakładając .miasto Rygę (1201 rpk). W latach dwudziestych XIII wieku pierwsza ich kolonia pojawiła się w Gdańsku. Po opanowaniu Elbląga przez Krzyżaków Lubeczanie zaraz przystąpili tutaj do budowy własnej faktorii, która niebawem rozrosła się w osadę miejską, przejmując rolę ośrodka miejskiego Prusów, Truso. Już około roku 1240 zostały podjęte pierwsze kroki celem opanowania Sambii. Wiadomo, że w roku 1242 Krzyżacy nosili się z zamiarem osadzenia na Sambii osady portowej Lubeczan, na tych samych zasadach co w Rydze30. W sumie, korzystając z pomocy książąt polskich i feudałów niemieckich, a także mieszczan północnoniemieckich oraz z poparcia papiestwa, Krzyżacy pod wodzą mistrzów krajowych Hermana Balka, a od roku 1237 Poppona von Osternach i Henryka von Wida, zdołali najpierw ujarzmić wszystkie plemiona pruskie wzdłuż prawego brzegu Wisły, a następnie wzdłuż Mierzei Wiślanej (Świeżego Zalewu) aż po Półwysep Sambijski. Pod ich władzą znalazły się w szczególności plemiona Pomezanów, Po-gezanów, Warmów, Natangów i Bartów, a także być może Sambów. Mało natomiast prawdopodobne jest, aby już wówczas podboje ich sięgnęły na teren Jaćwięży. Była to władza narzucona i dlatego nietrwała. 2. Wojna Krzyżaków z księciem Świętopełkiem i pierwsze powstania ludności pruskiej (1242—1253) Jeszcze w roku 1233 książę gdański Świętopełk wraz z bratem Samborem należał do najbardziej gorących sojuszników Krzyżaków; jego umiejętnościom zawdzięczali oni sukces militarny w bitwie nad rzeką Dzierzgonią. Pierwsze nieporozumienia zaczęły się zapewne już w roku 1237, gdy Krzyżacy zagarnęli siedzibę biskupa Chrystiana, Zantyr, i zabierali się do objęcia Wielkich Żuław, traktując je jako ziemię przynależną do pruskiego obszaru etnicznego i państwowego. W roku 1238 została zawarta ugoda, w której Świętopełk zobowiązał się (na prawach wzajemności) załatwić wszystkie spory o granicę polubownie, a także nie zawierać porozumienia z Sambami, Warmami i Natangami31. Pokój trwał niedługo. Spór toczył się w zasadzie o wolną żeglugę na Wiśle. Świętopełk zbudował w Sartowicach gród nad Wisłą i zaczął tam pobierać cła. W tej sytuacji w roku 1242^ Krzyżacy przyłączyli się do wojny, jaka z pewnymi przerwami trwała między Świętopełkiem a książętami mazowieckimi i wielkopolskimi już od roku 1238 (zob. niżej, cz. II. B, rozdz. II z). Nie wiadomo, kto i w jakich okolicznościach rozpoczął działania wojenne; niepewna też jest ich chronologia. W każdym razie już jesienią 1242 roku Świętopełk wpadł do ziemi chełmińskiej i zapędził się aż pod Toruń. Źródła krzyżackie oskarżają Świętopełka, że poruszył przeciw Zakonowi plemiona pruskie, przede wszystkim najbliższych Pomezanów. Było to hasłem wielkiego powstania podbitych przez Krzyżaków plemion pruskich. W ręku Krzyżaków utrzymała się tylko Bałga i Elbląg. W grudniu 1242 roku Krzyżacy zajęli Sartowice. Świętopełk próbował odbić ten gród, ale bezskutecznie. Legat papieski, Wilhelm z Modeny, rzucił na niego klątwę. Sprzymierzeni książęta mazowieccy i wielkopolscy odebrali mu Wyszogród i Nakło. Zakon krzyżacki zapuścił się aż pod Gdańsk, gdzie spalono klasztor oliwski. Pod tymi ciosami Świętopełk przystąpił do rokowań. Na poręczenie pokoju dał Krzyżakom w zakład syna Mściwoja32. Więcej sukcesów zanotowali Prusowie, którzy w lecie 1243 roku pod Rządzem, niedaleko Grudziądza, rozbili całkowicie wojska krzyżackie. Przed ich nawałą utrzymały się tylko załogi w Toruniu, Chełmnie i Radzynie. Działania wojenne zostały wznowione. Krzyżacy wydali Sartowice w ręce Sambora. W odwecie Świętopełk podszedł pod gród i spalił go; następnie zaatakował Chełmno i spalił miasto. Na miejsce grodu sartowic-kiego wzniósł nowy w Świeciu *i zagarnął Zantyr, hamując jeszcze skuteczniej niż dotąd żeglugę krzyżacką na Wiśle. Krzyżacy zmobilizowali poważne siły krzyżowców i razem z księciem kujawskim Kazimierzem rzucili się na Świecie, ale zostali odparci. Na tym działania-wojenne zakończyły się. W roku 1245 papież Innocenty IV wysłał kolejno dwu legatów, Henryka i opata Opizona z Messano, celem rozpatrzenia sporu. Wszystko wskazuje na to, że legat Opizo nie tylko zdjął z Świętopełka klątwę, lecz ponadto wydał korzystny dlań wyrok, od którego strona krzyżacka natychmiast apelowała do papieża. Od tej pory działania wojenne ograniczyły się do walk podjazdowych z powodu wyczerpania obu stron 33. Na jesieni 1247 roku doszło do zawarcia ponownego rozejmu na Kowalowym Ostrowie pod Świeciem. Wytyczono ha nim granicę między Pomorzem Gdańskim a Prusami. Miała ona biec środkiem Wisły, a w delcie Wisły środkiem Żuław biegiem rz. Tui. Zamiast swych posiadłości na ziemi chełmińskiej (gród Pień) Świętopełk miał otrzymać ziemię Lanzanię nad morzem 34. Pokój ostateczny został zawarty rok później przy współudziale nowego legata papieskiego, Jakuba z Le.odium, na zasadach wytyczonych już w. rozejmie. Świętopełk zrzekł się i Pnia, i Lanzanii, zapewnił swobodną cyrkulację dla żeglugi krzyżackiej, ponadto zrezygnował z pobierania od nich cła, wyjąwszy przystań gdańską, oraz wydał gród w Zan-tyrze. W zamian Krzyżacy oddali mu syna Mściwoja 35. Pokój ten oznaczał więc całkowitą klęskę Świętopełka. Korzystając z sytuacji, Krzyżacy zabrali się do odbudowania swego panowania nad Prusami. W roku 1247 odbili Dzierzgoń (Christburg) i wznieśli tutaj silny gród (1248), łączący Chełmno z.Elblągiem. Opanowali też sytuację nad Zalewem. Pozostawieni sobie Prusowie przystąpili do rokowap. Ostateczną ugodę zapośredniczył legat Jakub w Dzierzgoniu w roku. 1249 (7 lutego). Ludność chrześcijańska miała zachować pełną wolność tak długo, jak. trwała przy wierze. Krzyżacy przyznali jej przywilej rządzenia się według zasad prawa polskiego. Prusowie obiecali odbudować 22 zburzone w czasie wojny kościoły (13 w Pomezanii, 6 w Warmii i 3 w Natangii) 38. Po odzyskaniu panowania nad ludnością pruską w pasie nad Wisłą i Zalewem Krzyżacy przystąpili do podboju środka kraju. Jednakże w walce z Natańgami ponieśli w listopadzie 1249 roku klęskę pod wsią Kruki. Nie miało to wpływu na dalsze postępy oręża krzyżackiego, z mrówczą pracowitością umacniającego swe panowanie w Prusach. W latach 1250—1252 Krzyżacy -znowu zmobilizowali z pomocą papieża liczne zastępy krzyżowców i ujarzmili najbardziej dotąd opornych Bartów i Na-tangów. Świętopełk ponownie sprzymierzył się z Prusami, ale sojusz ten nie wywarł większego wpływu na przebieg wojny. W roku 1253 doszło do zawarcia pokoju na zasadach ustalonych w roku 1248. Otworzyło to Krzyżakom drogę do nowych postępów. Jak.pisze kronikarz Zakonu, „od dnia, w którym rozpoczęła się wojna z Świętopełkiem, upłynęło lat 11 i ziemia pruska spoczęła w pokoju" 3. Rywalizacja misyjna i polityczna o pruskie ziemie peryferyjne: Sambię, Galindię i Jaćwięż (1254—1260) Łącznie z wojną Krzyżacy prowadzili akcję organizowania zdobytych terenów pod względem kościelnym. Z śmiercią biskupa Chrystiana (4 XII 1244 rok) weszło ostatecznie w życie postanowienie legata papieskiego Wilhelma z Modeny co do podziału dawnej jego diecezji na cztery nowe: chełmińską, pomezańską, warmińską i sambijską, z których trzy pierwsze zostały obsadzone w latach 1246—1249, natomiast z objęciem sambijskiej trzeba było czekać do opanowania tej ziemi. W roku 1246 zamianował papież arcybiskupa dla Prus i Liwonii w osobie Alberta Suer-beera, przeniesionego na to stanowisko z Armagh w Irlandii. Albert usiłował obrać swoją siedzibę w Prusach. Chciał on osiedlić się w „grodzie Pregor" u ujścia rz. Pregoły (koło późniejszego Królewca). Krzyżacy nie dopuścili go jednak do Prus38. Nie dopuścili też na teren Sambii biskupa Tetwarda, powołanego na to stanowisko przez arcybiskupa Alberta, a po krótkich rządach Jana przeprowadzili w roku 1254 nominację brata Zakonu Henryka Strittberga na to biskupstwo. W roku 1252 założyli u ujścia rz. Daugi gród Memel (Kłajpedę), który miał stanowić stację przejściową do połączenia Sambii z Kuronią i Liwonią. Wreszcie w roku 1255 skierowali w tę stronę wyprawę, krzyżową króla czeskiego Przemyśla Ot-tokara, który u ujścia Pregoły w miejscu Tuwangste założył gród Kónigsberg (Królewiec, dzisiejszy Kaliningrad)3B. Opanowanie Sambii było ostatnim ogniwem podbojów wzdłuż Zalewu. Równocześnie z ekspansją w kierunku Sambii Krzyżacy podjęli Wnet po zawarciu pokoju z Świętopełkiem i z północnymi Prusami próbę owładnięcia strefy południowej, jaćwięskiej. Celem ich dążeń były: Galindia, Połeksza i Jaćwięż właściwa, a w dalszym rzucie Sudowia, Nadrowia, i Skalowia nad granicą litewską. W tym trójkącie doszło w latach pięćdziesiątych XIII wieku do spiętrzenia sprzecznych interesów. Już w roku 1249 arcybiskup Albert mianował biskupem dla Jaćwięży dominikanina Henryka. Wątpliwe jednak jest, aby Krzyżacy dopuścili go do objęcia diecezji, podobnie jak Tetwarda. Nie mogli zapobiec ponawiającym się w krótkich odstępach czasu napadom na ziemie jaćwięskie księcia ruskiego Daniela (w latach 1248/49, 1253, 1254/55). W roku 1255 bojar ruski Konstanty ściągał daninę z Jaćwięży. W wojnach z Jaćwiężą wspomagali Daniela polscy książęta, a mianowicie mazowiecki Ziemowit i krakowski Bolesław Wstydliwy. Ziemią jaćwięską (Sudowią) objawiał też zainteresowanie ówczesny książę litewski; Mendog. Wreszcie największym konkurentem Zakonu do południowych Prus był książę kujawski Kazimierz, do roku 1249 gorący ich poplecznik w wojnie z Świętopełkiem. Krzyżacy za tę pomoc odstąpili mu spory szmat ziemi lubawskiej. W roku 1253 książę Kazimierz Uzyskał zgodę papieża na roztoczenie opieki nad pragnącą się nawrócić ludnością Galindii i Połekszy. W tym samym czasie książę Siemowit doprowadził do wyświęcenia dominikanina Wita na biskupa Litwy. Ponieważ misyjnym biskupem litewskim był współcześnie brat zakonu krzyżackiego Chrystian, Wit zapewne został wyświęcony dla terenów pogranicznych jaćwięsko-litewskich. W latach 1256—1257 zorganizowano na Mazowszu wyprawy krzyżowe skierowane przeciw Jaćwięży i Litwinom. Wszystkie te usiłowania zarówno ruskie, jak i polskie nie przyniosły rezultatów trwałych. Po stronie książąt mazowieckich stanął wprawdzie legat papieski Opizo z Messano, lecz Krzyżacy znaleźli mocniejszych protektorów w kurii papieskiej. W roku 1257 we Włocławku (4 VIII) po wielu przetargach Kazimierz i Siemowit zrzekli się pretensji do południowych obszarów pruskich, uznając lepsze prawo Zakonu, oraz połowy ziemi lubawskiej ńa rzecz biskupa chełmińskiego. Po śmierci Kazimierza Siemowit zawarł z Zakonem jeszcze jeden układ w Troszynie (15 VI 1260 roku), na mocy którego Krzyżacy odstąpili mu ostatecznie jedną szóstą ziemi jaćwięskiej. W sumie więc z pojedynku tego zwycięsko wyszli Krzyżacy. Najazdy ruskie i mazowieckie przyczyniły się tylko do spustoszenia Jaćwięży, co ułatwiło Krzyżakom zagarnięcie tych ziem40. 4. Wielkie powstanie pruskie (1260—1274) Sukcesy krzyżackie na wschodnich kresach Prus opierały się w dużym stopniu na poparciu władcy Litwy, Mendoga. Ale również Mendog zajęty jednoczeniem Litwy (Auksztoty) szukał oparcia o Zakon Krzyżacki. Za pośrednictwem Krzyżaków osiągnął on w roku 1253 koronę królewską, przyjąwszy uprzednio chrzest (1251 rok); koronacji dokonał biskup chełmiński Heidenryk. Promotorami tej akcji byli Krzyżacy inflanccy. Jednająć ich pomoc, Mendog, nadał Zakonowi Żmudź i Sudowię (1253), Ze-lonię na terenie Kurlandii (1255), Jaćwięż i Skalowię (1259) 41. Krzyżacy, opanowawszy około roku 1255 Sambię, uderzyli z obu stron na Żmudź, dążąc do połączenia terytorialnego obu kolonii. Żmudzini jednak stawili silny opór. W latach 1259—1260 potrafili zadać Krzyżakom inflanckim kilka poważnych klęsk na terenie Kuronii, a ponadto przeciągnąć na swoją stronę łotewskich Żemgalów. Krzyżacy pruscy pospieszyli z pomocą swoim, lecz w bitwie nad rz. Durbą (13 VII 1260) połączone ich siły poniosły straszną klęskę; w walce miało paść około 150 rycerzy zakonnych 4-. Klęska ta stała się hasłem do wybuchu wielkiego powstania ludności pruskiej, które ogarnęło wszystkie plemiona między Niemnem a Wisłą. Od bezpośredniego udziału wstrzymała się tylko ziemia chełmińska i Pome-zania. Powstanie wybuchło we wrześniu (20 IX ?) 1260 roku. Każde plemię obrało, własnego wodza: Sambom przewodził Glande, Natangom ■— Monte, Bartom ■—■ Dziwan, Warmóm — Glape, Pogezanom — Autume. W pierwszym uderzeniu powstańcy nie tylko opanowali otwarte tereny, co nie było zbyt trudne, lecz także■ poniektóre grody, jak Bartoszyce, Reszel, Lidzbark (Heilsberg). i Braniewo (Braunsberg). Biskupi sambijski i warmiński musieli uciec ze swych diecezji. Ostały się tylko grody położone nad rzekami i nad Zalewem, jak Welawa (dzisiejszy Znamensk), Królewiec, Bałga, Elbląg.. Krzyżakom jak zwykle pospieszyli z pomocą krzyżowcy niemieccy (m. in. Wilhelm, hr. Jiilichu, Engelbert, hr. Mark), nie zdołali jednak powstrzymać szybkich'postępów oręża pruskiego. Na domiar sprzyjający dotąd Krzyżakom Mendog przerzucił się na stronę Żmudzinów (za cenę uznania przez nich jego władzy królewskiej) i razem z nimi uderzył na Krzyżaków inflanckich; zawarł też przymierze z księciem ruskim Aleksandrem Newskim, który od Pskowa uderzył na Dorpat. W. roku 1263 Mendog został zamordowany przez swoich.. Jego następca, Trojnat, dotarł aż do ziemi chełmińskiej. Ale wnet po tym został i on zamordowany. Litwa popadła .w wir domowych zaburzeń, co ujemnie wpłynęło na przebieg walk wyzwoleńczych w Prusach. W tym samym roku 1263 przywódca Natangów, Monte, wpadł do ziemi chełmińskiej. W drodze powrotnej pobił on na głowę mistrza krajowego Helmericha pod Lubawą. Jakieś oddziały Jaćwięgów pod wodzą Sku-mahda dotarły aż pod Toruń. Inny oddział wkroczył do Pomezanii i znisżczył Kwidzyn, gdzie ocalał tylko gród. W roku 1264 powstańcy zdobyli Bartoszyce, ale równocześnie. Krzyżacy zdołali przywrócić swoją władzę w Sambii, a nawet zbudować nowy gród na pograniczu z Natangią, w Tąpią wie (dzisiejszy Gwardiejsk). Od roku 1265 karta zwycięstwa zaczęła się przechylać'na stronę Krzyżaków. Pospolite ruszenie pruskie nie było zdolne do zdobycia umocnionych grodów, stanowiących bazę wypadową wojsk krzyżackich. Papież Klemens IV ogłosił nową wyprawę krzyżową do Prus. Na jesieni tego roku przybyli drogą morską do Królewca książę brunszwicki, Albert I, i landgraf turyngski, Albert II; w roku następnym pojawił się tutaj margrabia brandenburski, Otto III, który założył nad Zalewem gród Brandenburg (Pokarmin). Przywódca Warmów, Glape, zdołał go wprawdzie zniszczyć, ale margrabia Otto przybywszy ponownie do Prus odbudował go w tym samym miejscu. Na, przełomie 1267/68 roku przybył do Prus PO' raz wtóry król czeski Przemysł Ottokar; ten nie dokonawszy niczego wnet zawrócił do kraju. W latach następnych wojna przybrała charakter podjazdowy. W roku 1267 doszło do krótkiej wojny Krzyżaków z książętami gdańskimi, Mściwojem II i Warcisławem, ale zostali oni wnet zmuszeni do złożenia broni. Ostoją panowania krzyżackiego była ziemia chełmińska i Pomezania, które stały się celem pojedynczych i dlatego mało skutecznych napadów ze strony Bartów i Jaćwięgów. W toku jednej z takich wypraw padł przywódca Bartów, Dziwan (1271). Do ostatecznej klęski Prusów przyczyniła się w roku 1272 wyprawa margrabiego miśnieńskiego, Dytryka II, który spustoszył Natangię. W roku następnym padli kolejno w walce przywódca Natangów, Monte, i przywódca Warmów, Glape. Wnet potem został też złamany, opór Pogezanów. Około roku 1274 Krzyżacy zajęli Lidzbark. Od tej pory walkę podtrzymywały już tylko plemiona okrainne, jak Ska-lowowie, Nadrowowie i Jaćwięgowie (Sudowowie). Była to wojna, w której Prusowie przeważnie zwyciężali w otwartym polu, a z reguły ponosili klęskę przy obleganiu grodów. W ostateczności lepsza organizacja wojskowa Krz;yżaków i ogromna pomoć wojsk krzyżowych z głębi Niemiec wzięła górę nad pospolitym r.uszeniem ludności pruskiej 43. 5. Ostateczny podbój poludnioworwschodnich kresów Prus (1283) Długoletnia walka z powstaniem pruskim dowiodła Krzyżakom ogromnej wagi dróg wodnych w utrzymaniu panowania nad Prusami. Odzyskawszy w roku 1274 władzę nad terenami położonymi nad Wisłą i Zalewem, przeszli obecnie do ataku na plemiona Nadrowów i Skalowów, mieszkające między Pregołą i Niemnem, Już w roku 1275 mistrz krajowy Konrad von Thierberg opanował, główny gród Nadrowów, Kamswik, niedaleko Wystrucia (dzisiejszy Czerniachowsk), po czym opór Nadrowów upadł. Następny etap podboju stanowiła ziemia Skalowów, której ośrodkiem był gród Ragneta (dzisiejszy Nieman). Po zdobyciu tego grodu przez Krzyżaków Skalowowie zaczęli organizować opór, ale bezskutecznie. Widząc to, starszyzna oddała się w jarzmo krzyżackie i przyjęła chrzest. Najtrudniej przyszło Krzyżakom opanować ziemie jaćwięskie, występujące w kronikach krzyżackich pod nazwą Sudowii. W latach 1249— —1260 stanowiły one przedmiot zatargów dyplomatycznych wszystkich, sąsiadów, z których zwycięsko wyszli Krzyżacy. W tej sytuacji żaden z pozostałych partnerów nie odważył się na zabór z mieczem w ręku. Już w latach pięćdziesiątych Jaćwięgowie osiągnęli dość wysoki stopień sprawności bojowej. Głównym ich przywódcą był Skumand, naczelnik ziemi Krasima, ale obok niego wystąpili w okresie podbojów krzyżackich Wądole i Kantegard, naczelnicy Zlińców, Jedut, naczelnik ziemi Kymen i inni. W okresie powstania pruskiego ludy jaćwięskie wykazywały dużą aktywność bojową. Napady ich kierowały się zarówno na Mazowsze, jak i na ziemię chełmińską. Wysoce prawdopodobna jest ich współpraca z Litwinami; przypuszczalnie uczestniczyli oni w wielkim napadzie Litwinów na Mazowsze w roku 1262, podczas którego zginął książę Siemowit. W latach późniejszych ustał nacisk Mazowsza i Rusi, której książęta toczyli wówczas walki z Litwą o Grodno i o Czarną Ruś. W tych warunkach Jaćwięgowie mogli.zwrócić cały swój impet przeciw Krzyżakom. Gdy jednak około roku 1274 Krzyżacy uporali się z plemionami Prus północnych, oni z kolei zabrali się do systematycznego opanowywania strefy jaćwięskiej. Według swego zwyczaju akcję podboju przygotowywali najpierw pustoszącymi najazdami i budową, kilku umocnionych grodów. Pierwszą, ofiarą ich najazdu padła ziemia Kymen, następnie ziemia Mieruniszki; w odwecie Sudowowie wpadli do Natangii. W roku 1279 Krzyżacy najechali na ziemię Pokimie, co z kolei wywołało najazd Sudowów na Sambię. W roku 1280 podjęto z trzech stron niszczące najazdy krzyżackie, których ofiarą padła znowu ziemia Krasima i Zlinia. Pobity Skumand opuścił kraj, chroniąc się wraz z swoimi na teren Rusi. Wreszcie w roku 1283 z różnych stron przypuścili Krzyżacy atak na Jaćwięż, pustosząc kolejno ziemię zlińską, kirsnowską i kymenowską. Przywódcy tych ziem Kantegard, Jedut, Skurdo i inni uznali się za pokonanych i wraz z całą ocalałą ludnością przyjęli chrzest, godząc się z panowaniem Krzyżaków. Powrócił też z wygnania Skumand i osiedlił się w Prusach . Walki z roku 1283 zakończyły w zasadzie podbój ziemi jaćwięskiej. Panowanie krzyżackie zostało umocnione na całym terytorium Prus. Od tej pory ekspansja ich zwróciła się na'zachód celem zapewnienia sobie połączenia lądowego z Brandenburgią i na wschód celem uzyskania połączenia lądowego z Inflantami. Przedmiotem ich ataków stały ąię więc Pomorze i Litwa .

wczasy, Pomorze, wycieczki, pomorze, Prusy, Morze, wakacje, Zwiedzanie, historia, Wypoczynek, Dzieje Pomorza