Wczasy

Rzeki przymorskie

22 October 2010r.

Rzeki przymorskie Wzdłuż całego pobrzeża uchodzi do morza szereg mniejszych i większych rzek. Spływają one ze zboczy moren dennych i czołowych, ograniczających tę krainę od południa. W związku z tym na znacznych długościach mają charakter podgórskich, bystrych strumieni o dobrze natlenionej, zimnej wodzie i dnie kamienistym lub kamienisto-piaszczystym. Dopiero w pobliżu ujść do morza nabierają cech nizinnych rzek o dnie piaszczysto-mulistym. Jako takie stanowią bardzo interesujący obiekt dla zoologa, ponieważ ich fauna na stosunkowo krótkich odcinkach zawiera zarówno elementy reofilne, właściwe potokom górskim, czy elementy wolno płynących rzek nizinnych, jak i - w pobliżu ujść do morza - pewną liczbę gatunków morskich, wnikających do rzek niekiedy na odległość' 2-3 km. W miejscach o bystrym prądzie żyje cały zespół dennej fauny reofilnej, a więc larwy jętek, widelnic, chruścików, ochotko-watych i komarów, kiełże, wypławki kryniczne i skąposzczety. Zdarzają się wśród nich gatunki występujące u nas wyłącznie w terenach podgórskich i górskich. Do takich należą skąposzczety Pri-stina bilobata z rzeczki Chylonki i Stylodrilus parvus żyjący w małym strumieniu, wpadającym do Zatoki Puckiej między Puckiem a Rzucewem, znany w Polsce wyłącznie z okolic Śnieżnika Kłodzkiego. Z ochotkowatych żyją w rzekach Łebie i Słupi larwy górskich gatunków z rodzaju Eu-kiefferiella, z których E. bavarica i E. clypeata nie są znane w Polsce poza Pomorzem. Prawdopodobnie w Grabowej i Łupawie wylęga się interesująca i rzadka ważka Cordulegaster boltonii o pięknym kontrastowym, żółto-czarnym rysunku na tułowiu i odwłoku, której świeżo wylęgłe osobniki tam widziano. Wypławki kryniczne w rzekach przymorskich reprezentują dwa gatunki. W partiach położonych bliżej źródeł, pod kamieniami i opadłymi liśćmi w dorzeczach Słupi, Łupawy i Łeby żyje białawy wypławek alpejski. Ten niewielki do 1,6 cm długości płaski robak żyje u nas przede wszystkim w górach, natomiast jego pomorskie stanowiska uważane są jako reliktowe, pochodzące z okresu lodowcowego. W środkowych biegach wspomnianych rzek ustępuje on stopniowo miejsca brunatnej, nieco większej wielooczce rogatej. Być może została ona tu zawleczona przez ryby łososiowate, ponieważ znajdowano ją najczęściej w pobliżu ich tarlisk. Bogata fauna denna stanowi pokarm dla reofilnych gatunków ptaków - pluszcza i pliszki górskiej. Wprawdzie nie mamy nowych lriformacji o ich lęgach, ale zalatują tu nadal w okresie wędrówek. Występujący na pobrzeżu pluszcz należy do północnego podgatun-ku nominalnego Cinclus c. cinclus gnieżdżącego się w górach Skandynawii, a nie do podgatunku Cinclus c. aąuaticus żyjącego w naszych górach. Ten mały, pękaty ptak wróblowaty o czekoladowym upierzeniu z białym podgardlem i piersią oraz krótkim, zadartym do góry ogonkiem jak u strzyżyka ma niecodzienne zwyczaje. Od czasu do czasu wskakuje w wartkie wody strumienia, gdzie najspokojniej spaceruje sobie po dnie z głową skierowaną pod prąd, zbierając pokarm w postaci larw owadów. Łatwiej zauważyć pliszkę górską, biegającą wzdłuż brzegów strumieni, często w towarzystwie pospolitej pliszki siwej. Na piaszczystych brzegach zobaczyć można brodźca piskliwego, a przy głębszej wodzie czatuje na małe rybki siedząc na gałązce bardzo barwny zimorodek, gnieżdżący się w norkach wygrzebanych w nadbrzeżnym urwisku. Według charakterystyki ichtiobiologicznej krótkie rzeki pobrzeża należą do krainy pstrąga i lipienia. Co roku wiosną wędrują z morza w górę rzek na tarło łosoś i troć. Ich wędrówki nie są zbyt odległe, ponieważ natrafiają po drodze na liczne przeszkody w postaci jazów, śluz i młynów, praktycznie dla nich nie do przebycia. W lepszej sytuacji znajduje się niewędrowny pstrąg potokowy, występujący niejednokrotnie, jak np. w Łupawie, od ujścia aż do źródeł. Jego pogłowie zmniejsza się jednak z roku na rok na skutek wzrastającego zanieczyszczenia rzek ściekami. Rybom łososiowatym towarzyszą inne reofilne ryby - lipień, kleń, certa i strzebla potokowa. Wiosną liczny jest minóg rzeczny, wędrujący na tarło. W górnych biegach rzek, a w Łupawie na całej długości, żyje obok niego najmniejszy z naszych minogów, minóg strumieniowy. W dolnych odcinkach dochodzi jeszcze cała plejada ryb właściwych wodom wolno płynącym i stojącym. Z ssaków niezwykle licznie występuje piżmak. Nie widzimy go wprawdzie często, ale o jego stałej obecności przekonuje nas duża liczba nor, jakie kopie w wałach ochronnych, czyniąc tym czasami wielkie szkody. W miarę zbliżania się do partii ujściowych ubywa zwierząt reo-filnych, a nawet wybitnie słodkowodnych na korzyść form słodkowodnych znoszących różny stopień zasolenia (euryhyalinowych) i słonawowodnych, napływających z Bałtyku, rekrutujących się głównie spośród wieloszczetów, mięczaków i skorupiaków; gatunkiem najbardziej plastycznym okazuje się nereida.

fauna, wczasy w Polsce, flora, Przyroda, rzeki